Morgen vindt in Amsterdam een protest plaats over de verhitte woningmarkt.
De organisatoren, die zichzelf omschrijven als ‘huurders en woningzoekenden’,
willen vier eisen uitspreken: garantie voor voldoende en betaalbare
huisvesting, stuiten van de escalerende huur- en huizenprijzen, stoppen van
‘racistisch en klassistisch woon- en sloopbeleid’ en het aanpakken van
‘parasitaire beleggers’. In de Volkskrant van 5 september
formuleerden de initiatiefnemers van dit ‘woonprotest’ nog een eis: afschaffen
van het kraakverbod.
Het is goed dat huurders en woningzoekenden hun stem laten horen. Met name
woningzoekenden hebben geen belangenvereniging die hun wensen formuleert
richting de politiek. Bovendien zijn zij de afgelopen jaren het kind van de
rekening geweest vanwege de achterblijvende nieuwbouw, in Amsterdam met name op
het gebied van koopwoningen. De achterblijvende nieuwbouw verergert de
schaarste en leidt ertoe dat bestaande bouw (automatisch) hoge prijzen kent.
Uit berekeningen van weekblad The Economist blijkt dat in alle
Oesolanden de nieuwbouw in vijftig jaar met circa 60 procent is gedaald. Daar
waar begin jaren zeventig de westerse wereld circa 10 woningen per 1000
inwoners bouwde, is dat anno 2017 slechts 4 woningen per 1000 inwoners.
Dieptepunt
Zulke pijnlijke feiten maken het begrijpelijk dat de protesteerders een
garantie wensen voor voldoende en betaalbare woningen. De VVD steunt dit. Zo
heb ik afgelopen jaren veelvuldig aandacht gevraagd voor de achterblijvende
bouw van betaalbare huur- maar vooral koopwoningen voor middeninkomens in
Amsterdam, met als dieptepunt de schamele 76 woningen die in de eerste helft
van 2020 zijn gebouwd. Ook heb ik mij continu uitgesproken tegen de ruzie die
het Amsterdamse stadsbestuur maakte met de institutionele beleggers, de
belangrijkste investeerders in het middensegment.
Als de actievoerders met betaalbare woningen meer sociale huurwoningen
bedoelen, dan ben ik hierop tegen. Nederland, en zeker Amsterdam, is al Europees kampioen sociale
huur en staat zelfs ver boven de Scandinavische landen, die wij
vaak als voorbeeld zien wat betreft de verzorgingsstaat en sociale
voorzieningen.
Wat betreft de eis omtrent de escalerende huren- en huizenprijzen zien de
actievoerders de oplossing in het ‘breed toegankelijk maken van de sociale
huur’ en afschaffing van de verhuurdersheffing. Maar dit is geen oplossing voor
het belangrijkste probleem op de woningmarkt; schaarste. Nog los van het feit
dat de sociale huur in zekere zin nu al ‘breed toegankelijk’ is vanwege de vele
scheefwoners. Uit wetenschappelijke berekeningen (zie Van Oort, De Graaff,
Renes & Thissen in Koninklijke Vereniging voor de
Staathuishoudkunde Preadviezen, 2008) blijkt dat in Amsterdam circa
16 procent van sociale huur scheef wordt bewoond. Op 180.000 totale sociale
huurwoningen gaat het dus om 29.000 huizen. Dat is de Amsterdamse bouwproductie
van sociale huurwoningen van bijna 12 jaar. Waarom vergeten de actievoerders
deze quick win?
Woonsubsidies
Daarbij komt dat het breed toegankelijk maken van sociale huur betekent dat
we nog meer woonsubsidies geven aan inkomensgroepen die het niet (per se) nodig
hebben. Dat is geen nivellerende politiek, wat de actievoerders ongetwijfeld
nastrevenswaardig vinden. Uiteraard moet er ook voor deze groep doorstroming
mogelijk zijn. Vandaar dat extra koopwoningen zo noodzakelijk zijn, met name in
Amsterdam.
Verder volg ik niet hoe de gereguleerde sociale huursector, waarin al
maximale huurprijzen gelden – hetzelfde geldt overigens voor het gereguleerde
middensegment – sprake kan zijn van ‘escalerende huren’. Daarom is het nut van
de afschaffing van de verhuurdersheffing niet bewezen.
Ik breng kort in herinnering tegen welke achtergrond de verhuurdersheffing
ontstond. De corporaties (’s lands tweede vastgoedboer) hebben zich de
afgelopen dertig jaar misdragen. Dit nam dusdanige vormen aan dat de Tweede
Kamer in 2013 het zwaarste instrument koos om deze misdragingen te onderzoeken.
Een parlementaire enquête moest uitwijzen hoe het gokken met de centen van
corporatiehuurders ontstond en hoe dit in de toekomst te voorkomen. Corporaties
kochten cruiseschepen en Maserati’s als dienstwagens, deden speculatieve
grondaankopen, adopteerden apen en ontwikkelden koopwoningen buiten Nederland.
De overtollige cash waar corporaties op zaten, bracht hen volgens de
rekenmeester van het kabinet, het Centraal Planbureau (CPB), in de verleiding
deze bizarre activiteiten te ontplooien en hun kernactiviteiten te verwaarlozen
(denk aan de duizenden slecht geïsoleerde corporatiewoningen in Amsterdam-Noord
met energielabels D, E, F en G). Daarom heeft het CPB destijds geadviseerd om
deze verleiding (‘empire building’) aan te pakken door overtollige cash
weg te halen.
Gentrificatie
Een andere eis van de actievoerders is het ‘racistische woon- en
sloopbeleid’ stoppen. Dit willen zij realiseren door de zogeheten gentrificatie
te beëindigen. De allergische reacties die gentrificatie vaak oproept in linkse
kringen is mijns inziens niet gebaseerd op feiten. Uit een recent academisch
onderzoek blijkt dat in wijken waar gentrificatie plaatsvindt de armoede daalt,
onderwijskansen van kinderen van de ‘oorspronkelijke’ bewoners beter worden en
huren (en verhuispatronen) niet anders zijn dan ze normaal zouden zijn zonder
gentrificatie. Sterker, arme wijken zonder gentrificatie zouden er juist op
achteruit gaan, terwijl arme wijken met gentrificatie erop vooruitgaan
(zie The Hidden Winners in
Neighborhood Gentrification, Bloomberg, 16 juli 2019). Wie kan
hiertegen zijn?
De actievoerders willen ook het kraakverbod terugdraaien. Als liberaal ben
ik hierop tegen omdat kraken een schending is van het eigendomsrecht en geen
structurele oplossing biedt voor het fundamentele probleem van de woningmarkt:
schaarste. Hiervoor is meer nieuwbouw, hoofdzakelijk voor middeninkomens, de
belangrijkste remedie. De VVD wil verdubbeling van het aantal (betaalbare)
koopwoningen, omdat we geloven dat eigendom een investering is in onze eigen
toekomst.
En tegen de woningzoekenden zeg ik: geef niet toe aan het gevoel van gelatenheid dat door de overspannen woningmarkt normaal lijkt. Het is niet normaal maandelijks honderden euro’s huur over te maken voor enkele vierkante meters en niets te kunnen kopen. Laten we samen strijden voor meer koopwoningen in Amsterdam en de rest van Nederland.
Dit artikel werd gepubliceerd in Het Parool van 10/09/2021. Klik hier voor het artikel